تحلیل ریخت شناسی خوردگی و شرایط حفاظتی در مجموعه های برنزی به دست آمده از حفاری با تمرکز بر سیستم فلز-محیط-خوردگی

هدف از این پژوهش به کارگیری رهیافت مطالعاتی فلز-محیط-خوردگی جهت درک صحیح ریخت شناسی و مکانیزم خوردگی در مجموعه های برنزی باستانی و استفاده از نتایج حاصل از آن در ارزیابی بحران مجموعه های برنزی پیش، در حین و پس از حفاری جهت حفاظت پیشگیرانه این مجموعه ها است. به این منظور دو محوطه باستانی هفت تپه خوزستان (دوره ایلام میانه) و سنگتراشان لرستان (عصر آهن ii و iii) انتخاب شده و محیط خاک آنها از نقطه نظر عوامل موثر بر خوردگی و نمونه های اشیاء برنزی از نقطه نظر تکنولوژی فلزگری و مکانیزم و ریخت شناسی خوردگی مورد مطالعات آزمایشگاهی قرار گرفته است. نمونه های خاک با استفاده از روش های آنالیز شیمیایی و دستگاهی مانند xrd و xrf، اندازه گیری نمک های محلول و شناسایی خواص فیزیکی خاک مطالعه شده اند. شناخت تکنولوژی فلزگری با استفاده از روش های sem-eds و متالوگرافی صورت گرفته است. جهت شناسایی ماهیت و لایه نگاری خوردگی از روش های xrd، sem-eds و متالوگرافی استفاده شده است. نتایج رهیافت مطالعاتی فلز- محیط-خوردگی در دو محوطه بیانگر دو محیط خاک متفاوت از نقطه نظر خورندگی است. محیط خاک محوطه هفت تپه به شدت خورنده است در حالی که خاک محوطه سنگتراشان در شرایط تاحدی خورنده قرار دارد. مطالعات خوردگی در نمونه های فلزی نیز نشان دهنده سه گونه ریخت شناسی خوردگی در محوطه هفت تپه همراه با وقوع خوردگی فعال و بیماری برنز در اشیاء محوطه بود. سه گونه خوردگی رخ داده در نمونه های هفت تپه مشابهت هایی با خوردگی نوع دوم در برنزهای باستانی داشت اما تفاوت هایی در ریخت شناسی خوردگی و شرایط حفاظتی در اشیاء این محوطه مشاهده شد. از سوی دیگر ریخت شناسی و مکانیزم خوردگی در اشیاء محوطه سنگتراشان شامل ساختاری سه لایه ای همراه با تشکیل پاتین غنی از قلع در سطح نمونه های برنزی بود که تا حد زیادی با خوردگی نوع اول شناخته شده در برنزهای باستانی مطابقت داشت. با توجه به نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی، یک روش ارزیابی بحران پیش و در حین و در نهایت پس از حفاری برقرار گردید. نتایج ارزیابی بحران بیانگر شرایط بحرانی در اشیاء حفاری نشده و حفاری شده مجموعه برنزی محوطه هفت تپه و نیز شرایط پایدار در اشیاء محوطه سنگتراشان بود. در پایان یک رهیافت حفاظت پیشگیرانه در سه حالت نگهداری در محل، حین حفاری و پس از حفاری بر اساس نتایج حاصل از رهیافت فلز-محیط-خوردگی و ارزیابی بحران در مجموعه های برنزی و با توجه به تجربیات و نتایج تحقیقات موجود در این زمینه برقرار شد.